تقویت اخلاق و رسیدن به کمالات معنوی
پس از رسیدن به آرامش و امنیت روح و روان، والاترین هدف انسان، تلاش برای رسیدن به کمال و رشد فضایل انسانی است که در سایه ازدواج و با همراهی و همدلی همسر آسان‌تر خواهد شد.
در نهاد زوجیت، مسئله تکمیل و تکامل نهفته است؛ بنابراین موجودات به صورت مفرد، کامل نیستند یا نمی‌توانند راه کمال را طی کنند.[1]
تقویت اخلاق
با ازدواج، اخلاق و آداب انسانی تکمیل و تقویت می‌شود. ازدواج، بسیاری از صفات شایسته اخلاقی را برای انسان به همراه می‌آورد و بسیاری از خطاها و گناهان را برای او بی‌معنا می‌کند و راه ارتکاب آن را بر او می‌بندد. به انسان هنر معاشرت، ارتباط سالم و حسن خلق می‌بخشد. ازدواج قلعه‌ای برای خویشتن‌داری، شکست طغیان، دفع شهوت و قوت گرفتن برای کنترل چشم و گوش و جوارح است.
برخی از جلوه‌های اخلاق در افراد عبارت است از پاکی و مروت، عفاف و پاک‌دامنی، حیا، صبر و بردباری، صداقت، بخشایش و گذشت، راستگویی، فداکاری، قناعت، خوش‌قولی و عطوفت و مهربانی.[2]
پیامبر اکرم (ص) در این زمینه فرموده است: «ازدواج کنید و زنان و مردان بی‌همسر را همسر دهید، قطعا خداوند به وسیله ازدواج، اخلاق آنها را نیکو می‌گرداند.»[3]
یکی از ابعاد مهم ازدواج که حکمای اخلاق بر آن بسیار تأکید دارند، بُعد خودسازی افراد است. خودسازی به معنای پرداختن به خویش، شکل دادن و جهت بخشیدن به فعالیت‌های حیاتی، تصحیح انگیزه‌ها، در نظر گرفتن مقصد نهایی و سوگیری فعالیت‌ها برای خداوند است.[4]
انسانیت انسان مانند هسته‌ای است که باید شکوفا و بارور شود. خدای متعال در انسان نیز استعداد برخورداری از کمال و رسیدن به اوج قله انسانیت و سعادت را نهادینه کرده است، استعدادی که طی یک برنامه‌ریزی دقیق و مناسب تربیتی، شکوفا خواهد شد.
افراد به دنبال این هستند که با ازدواج، به تجربه‌ها، دانش و شعور فراوان دست یابند که به آنها فرصت خودسازی دهد؛ زیرا تشکیل خانواده، منشأ بسیاری از صفات خداپسندانه و رفع بسیاری از صفات منفی و ناپسند می‌شود.
دختر و پسر جوان پس از ازدواج برای محافظت از محبت درون خانواده، بسیاری از تمایلات شخصی خود را نادیده می‌گیرند تا سختی‌های زندگی را برای یکدیگر قابل تحمل سازند. همین مسئله موجب خودسازی هر چه بیشتر آنها می‌شود.
فایده دیگر ازدواج غلبه بر خودخواهی است. با ایجاد روحیه تعاون و فداکاری، انسان از فردگرایی و خودخواهی خارج می‌شود.
فداکاری دو معنا دارد:
یکی به معنای تحمل سختی‌ها و فشارهای بدنی که به خاطر طرف مقابل به انسان وارد می‌شود.
دیگری به معنای تحمل اذیت‌ها و فشارهایی که به دلیل اختلاف سلیقه بین زوجین ایجاد می‌شود. تطابق کامل سلیقه‌ها و عقاید دو نفر محال است؛ بنابراین گذشتن از سلیقه شخصی، نوعی ازخودگذشتگی است.
فداکاری و گذشت برای رضای خدا، سبب ترک بسیاری از بداخلاقی‌ها، خودخواهی‌ها و صفات رذیله می‌شود و نه‌تنها ثواب زیادی دارد؛ بلکه باعث کسب معرفت و کمال نیز می‌شود.
ازدواج معقول و منطقی، خودخواهی انسان را کاهش می‌دهد؛ یعنی کسی که نه از روی احساسات، بلکه از روی عقل و منطق همسرش را انتخاب کند و حقوق او را به رسمیت بشناسد و درکش کند، در زندگی، فقط خود را ملاک قرار نمی‌دهد و از خودخواهی به سوی دیگرخواهی خواهد رفت.
غیرت جنسی
موضوع دیگری که به نقش کنترلی ازدواج و تشکیل خانواده، عینیت و تحقق بیشتری می‌دهد، مسئله غیرت جنسی است. غیرت‌ورزی جنسی، از اخلاق جنسی سرچشمه می‌گیرد و بروز و رشد آن، بیش از هر جای دیگر، در محیط خانواده به چشم می‌خورد. برخلاف دیدگاهی که غیرت را از مقوله حسادت و تملک بر زنان می‌داند، روایت‌های اسلامی با ارزش‌گذاری بر این صفت آن را در کاهش کج‌روی جنسی، مؤثر می‌دانند و با طبقه‌بندی غیرت و حسد در دو حیطه مجزا، تمایز و تقابل این دو صفت را به خوبی نمایان می‌سازند.
رسول اکرم (ص) فرمود: «غیرت از ایمان است و بی‌بندوباری از نفاق».[5]
حضرت علی (ع) نیز فرموده است: «هرگز یک انسان شریف و غیور، زنا نمی‌کند».[6]
آن امام بزرگوار نفرمود: انسان حسود زنا نمی‌کند، بلکه فرمود انسان غیور زنا نمی‌کند. این امر به خاطر آن است که غیرت به پاکی و طهارت جامعه یک نجابت، شرافت و حساسیت انسانی است. انسان غیور همان‌طور که راضی نمی‌شود دامن ناموس خودش آلوده شود، به آلوده شدن ناموس اجتماع هم ناراضی است؛ زیرا غیرت، غیر از حسادت است. حسادت یک امر شخصی و فردی و ناشی از یک سلسله عقده‌های روحی است، اما غیرت یک احساس و عاطفه بشری است.[7]
حفظ دین و رسیدن به کمالات معنوی
ازدواج سبب حفظ دین و رسیدن فرد به کمالات معنوی می‌شود. ازدواج در فرد تعادل روحی ایجاد می‌کند و او را از حالات کاذب عرفانی دور می‌کند. زنی به امام باقر (ع) عرض کرد: من زنی تارک دنیا هستم.
حضرت فرمود: «منظورت از ترک دنیا چیست؟»
عرض کرد: نمی‌خواهم هرگز ازدواج کنم.
حضرت پرسید: «چرا؟»
عرض کرد: دنبال کسب فضیلت هستم.
حضرت فرمود: «دست بردار، اگر در این کار فضیلتی بود فاطمه (س) از تو سزاوارتر به آن بود. هیچ کس نیست که در فضیلت بر او سبقت گیرد».[8]
بالا رفتن ارزش کارها
جوانان با ازدواج و به وجود آوردن پیوندی والا و مقدس، علاوه بر ایجاد مودت و رحمت و حفظ پاک‌دامنی و طهارت دل‌ها، موجب افزایش ثواب عبادات خود نیز می‌شوند.
با ازدواج و تشکیل خانواده، اعمال و عبادت‌ها نزد خداوند از ارزش والایی برخوردار می‌شوند و ارزش آنها چند برابر می‌شود.
امام صادق (ع) فرمود: «دو رکعت نماز فرد متأهل بالاتر از هفتاد رکعت نماز فرد مجرد است.»[9]
[1]. ازدواج موفق، مؤسسه فرهنگی هنری قدر ولایت، ص 17.
[2]. جوان و انتخاب همسر، علی محمد رفیعی محمدی، ص 128.
[3]. بحار الانوار، ج 100، ص 222.
[4]. به سوی خودسازی، محمد تقی مصباح یزدی، ص 21.
[5]. نهج الفصاحه، ابوالقاسم پاینده، ص 587.
[6]. نهج‌البلاغه، حکمت 305.
[7]. مجموعه آثار شهید مطهری، مرتضی مطهری، ج 19، ص 416.
[8]. الأمالی، طوسی، النص، ص 370.
[9]. بحارالانوار، ج 79، ص 211.
