تأثیر شناخت بر سلامت خانواده
موفقیت در ازدواج به عوامل مختلفی بستگی دارد. بسیاری از این عوامل به شناخت قبل از ازدواج برمی‌گردد. اگر زن و مرد بدون شناخت کافی از یکدیگر وارد زندگی مشترک شوند دچار اختلاف و حتی طلاق خواهند شد.
بُعد روانی و معنوی ازدواج ارزش بسیاری دارد؛ بنابراین می‌توان گفت معیار مهم ارزیابی یک ازدواج موفق، «میزان روابط عاطفی بین همسران» است.
هر چه بر شدت این رابطه عاطفی به‌طور متقابل افزوده شود (جدای از تمام مشکلات و موانع که ممکن است در ابعاد دیگر زندگی وجود داشته باشد)، آن ازدواج موفق‌تر ارزیابی می‌شود. بدون شک ایجاد و تداوم چنین رابطه‌ای به کفایت و کاردانی هر دو طرف و توجه آنها به احساسات و نیازهای یکدیگر، همچنین خودآگاهی هرکدام از همسران بستگی دارد.
هر زن و شوهری با بستن پیمان ازدواج، در برابر همسر خود متعهد و مسئول است؛ بنابراین هر دو نفر باید برای زندگی مشترک و حفظ این پیوند مقدس کوشش و ازخودگذشتگی داشته باشند. بر اساس این تعهد است که بر ضرورت «شناخت و آگاهی دقیق زن و شوهر از یکدیگر» تأکید می‌شود.
وقتی دو نفر تصمیم به ازدواج می‌گیرند، نخست این تصمیم باید بر اساس آگاهی از مشکلات و کمبودهای یکدیگر باشد، بعد از آن هر دو باید خود را برای تحمل مشکلات و مقابله با آنها آماده کنند.
شناخت و درک زن و شوهر از وضعیت روانی و نیازهای مختلف یکدیگر بیش از هر چیز دیگر می‌تواند معیاری برای یک ازدواج موفق باشد. به دنبال آگاهی از این نیازها فردی که همسر خود را دوست دارد، به او احترام می‌گذارد و همه‌چیز را برای او می‌خواهد.
شناخت بسیاری از موضوعات در همان ابتدای تشکیل زندگی مشترک به یک ازدواج موفق و سالم کمک می‌کند. چون فقط با شناسایی این جزئیات است که زوج‌ها می‌توانند به نتیجه برسند که آیا می‌توانند باهم ادامه مسیر بدهند یا نه. شناخت رفتار فردی، خانوادگی، سبک زندگی و تحصیلات از جمله این مسائل است. بنابراین شناخت همسر قبل از ازدواج می‌تواند در پایه‌ریزی یک زندگی سالم بسیار تأثیرگذار باشد. به این معنا که زن و شوهر با داشتن تصویر درست و صحیح از هم و یادگرفتن نحوه ارتباط سالم با یکدیگر از ناسازگاری‌ها و تنش‌های بعدی جلوگیری کنند.
آشنایی با ویژگیهای مزاجی افراد برای شناخت همسر
مجموعه رفتار‌ها و وضعیت روحی و روانی انسان‌ها تابع طبع پایه و غلبه مزاج است. باید به این نکته توجه کرد که در انتخاب همسر بهتر است ابتدا مزاج فرد مقابل را بشناسیم. مشخص است که بـرای خوشبخت شـدن زوجین، ایجاد تفاهم بیشتر، ایجاد عشق و صمیمیت و تطابق جسمی و روحی آنها، بهتر است زن و شوهر دارای مزاج یکسانی باشند. یعنی فرد گرم مزاج با فرد گرم مزاج ازدواج کند و فرد سرد مزاج با فرد سرد مزاج. حال اگر این گونه نبود با شناخت مزاج طرف مقابلتان و خصوصیات ذاتی و خلقی او پذیرش این اختلاف‌ها بسیار ساده‌تر خواهد شد. همچنین می‌توانید با شناخت دقیق مزاج همدیگر مقدمات نزدیک شدن طبعتان را به یکدیگر فراهم سازید.
گرم و ترها (دموی‌ها):
ویژگیهای این افراد عبارت است از چهره‌های سرخ و گلگون، استخوان‌بندی درشت، بدن گوشتی، استعداد شاعری، علاقه‌مند به طبیعت، با محبت، بلند پرواز، دوراندیش، اهل خیر و معنویت، خوش اخلاق و خوش‌رو، شجاع و جسور، دارای توان ریسک، اعتماد به نفس بالا، سخاوتمند، تنوع‌طلب و بی‌علاقه به کار تکراری، معمولاً بی‌نظم، نوع دوست، معمولاً بدحال در تابستان، دارای هوش و حافظه قوی، قدرت رهبری و مدیریت بالا، میل و توان جنسی فراوان، عشق‌ورز، چالاک و پرانرژی، پر جنب و جوش، اجتماعی و خوش مشرب.
گرم و خشک‌ها (صفراوی‌ها):
ویژگیهای این افراد عبارت است از: اندام کشیده، لاغر و باریک، بینی لاغر و تیغه بینی و سیب گلوی واضح در مردها و رگ‌های دست نمایان در خانم‌ها، عصبانیت سریع و فروکش کردن سریع، بسیار پر انرژی و پرتحرک، باهوش و زیرک، پرحرف، چالاک و سریع، دقیق، منظم، تیزبین، میل جنسی بالا و توان جنسی متغیر، صحبت کردن پیوسته سریع و بلند، کم خواب، حافظه قوی، قدرت یادگیری بالا، روابط اجتماعی قوی، دارای قدرت رهبری، عجول و بی‌قرار.
سرد و خشک‌ها (سوداوی‌ها):
ویژگیهای این افراد عبارت است از: سبزه بودن رنگ پوست، اندام لاغر، یبوست در اغلب موارد، کم‌خوابی، دقیق بودن، منظم بودن، دوراندیشی، حسابگری، احتیاط، استرس، وسواس، نگرانی و دودل بودن در تصمیم‌گیری‌ها، لجبازی، اهل فکر و خیال بودن زیاد، خودخوری و درونگرایی، انرژی کم، استعداد افسردگی، پایداری و ثبات قدم در تصمیمات خود، سماجت، کینه، میل و توان جنسی ضعیف، نیاز به عشق و دیده شدن، صحبت کردن با احتیاط و دقت، آرام و کند، اصرار بر به انجام رساندن کارها، مد نظر قرار دادن جنبه عقلانی امور، کم معاشرت، فنی، متمایل به رفتار محبت‌آمیز بیش از آمیزش جنسی.
سرد و ترها (بلغمی‌ها):
ویژگیهای این افراد عبارت است از: بدن‌های چاق و گلابی شکل، رنگ پوست سفید، خواب‌های سنگین و زیاد، راحت و بی‌قید به اکثر مسائل، بی‌خیال، کم‌انرژی، کم‌جنب‌وجوش، کند، فراموش‌کار و کند ذهن، درگیر مسائل نشدن، بی‌توان در ریسک کردن، بی‌اراده، متأثر از دیگران، میل و توان جنسی ضعیف، آرام، صبور، تسلیم‌پذیر، مسالمت‌جو، دوراندیش، با احتیاط، کم‌شهامت، تمرکز ضعیف، حافظه ضعیف، روابط اجتماعی ضعیف، بی‌اعتنا در مقابل عشق و احساسات.
رک: کتاب طبعم لطیف است، محمدعلی اخوان، ص 75.
ویژگیهای زوج‌های هم مزاج
زوج صفراوی (گرم و خشک)
زوج‌های صفراوی پرکار و پر انرژی‌اند. آنها معمولاً دو شغله هستند. زن و شوهر تقریباً همدیگر را نمی‌بینند. موقع دیدن همدیگر نیز بعد از یک سلام و احوال پرسی، هر کدام برای روز بعد به استراحت می‌پردازند. آنها ممکن است فقط جمعه‌ها همدیگر را ببینند. به طور کلی می‌توانیم بگوییم زوج‌های صفراوی تقریباً هیچ وقت کنار هم نیستند.
تا زمانی که در حالت آرام هستند زندگی عاشقانه‌ای دارند، اما اگر هر دو به اوج گرمی برسند، زد و خورد آنها بالا می‌گیرد، ولی باید گفت آنها چند دقیقه هم تحمل قهر همدیگر را ندارند. چون صفرا مدت کوتاهی بالا می‌رود و بعد فوری فروکش می‌کند و راحت همدیگر را بعد از یک تنش شدید می‌بخشند.
زن و مرد صفراوی در ماه، دو هفته آرام هستند و دو هفته با هم مشاجره دارند. آنها در هفته اول (1-7) و هفته آخر (21- 29) ماه قمری آرام هستند، اما همین‌طور که ماه رو به قرص شدن پیش می‌رود، دنبال این هستند که جریانی اتفاق بیفتد، رو در روی هم قرار بگیرند و با هم گلاویز شوند. در فضای کاری و میان یک زوج همکار نیز، به همین شکل است. آدم‌های صفراوی دو هفته با هم درگیرند و دو هفته با هم آشتی هستند.
کسی که همسرش صفراوی یا دموی است، این دو هفته را حواسش باشد و خودش را کنترل کند تا درگیر دعواهای خانوادگی نشوند؛ چرا که بیشتر دادنامه‌هایی که در دادگاه امضا می‌شود، مربوط به این روزهاست.
کسانی که می‌خواهند این زوج‌ها را با هم آشتی دهند، هفته اول ماه قمری این کار را انجام دهند؛ زیرا در غیر این زمان احتمال آشتی کردن آنها پایین است.
هر کدام سردی بیشتری داشته باشد، برای آشتی زودتر قدم برمی‌دارد.
هنگام مسافرت هر دو می‌توانند همیشه با هم به سفر بروند، ولی گاهی اوقات این رفتن‌ها سخت می‌شود. مثلاً ممکن است مأموریت کاری برای مرد پیش بیاید که مجبور شود چند روز به سفر برود در این هنگام همسر او نیز از او درخواست می‌کند که با وی به سفر برود و چنانچه منعی برای همراهی او با همسر باشد، وقتی شوهر عازم مأموریت است او نیز برای خود برنامه جداگانه سفر می‌ریزد و به مسافرت می‌رود.
همه اینها به خاطر این ویژگی صفراوی‌هاست که نمی‌توانند یک جا آرام و قرار بگیرند.
زوج‌های صفراوی برای رفتن به گردش و مسافرت و میهمانی با همدیگر مشکلی ندارند، چون زود با هم می‌روند و زود هم بر می‌گردند.
گاهی هم زن صفراوی به مسافرت می‌رود و برمی‌گردد بعد تازه یادش می‌آید که به همسرش نگفته است و باید از او اجازه می‌گرفت! مرد باید بداند که او از این کارش هیچ قصد و غرضی ندارد و طبیعتش باعث شده است چنین کاری صورت گیرد.
زوج دموی (گرم و تر)
اگر دو فرد دموی مزاج با هم ازدواج کنند، همیشه عاشق هم هستند. دموی‌ها فوق‌العاده با هم هماهنگ‌اند. یک فرد دموی مزاج برای اینکه به معشوق‌اش برسد، هر بهایی که لازم باشد، می‌پردازد. یک دموی مزاج برای اینکه به معشوق خود برسد، سختی هر کاری را با جان و دل می‌خرد. در این ازدواج، چون عاشق و معشوق هر دو گرم هستند، این گرمای متقابل ضریب شور زندگی را افزایش می‌دهد.
زوج بلغمی (سرد و تر)
زوج‌های بلغمی با توجه به ویژگی‌هایی که دارند با هم راحت‌اند و به هم گیر نمی‌دهند. نه میلی دارند و نه تمایلی. نه عشق‌ورزی می‌کنند و نه محبت.
علاقه زیادی به مسافرت رفتن و شرکت در میهمانی و گردش‌های تفریحی ندارند و کم پیش می‌آید که به چنین کارهایی دست بزنند. در واقع می‌توانیم بگوییم که هیچ اتفاق خاصی در زندگی آنها رخ نمی‌دهد.
زوج‌های بلغمی از آنجایی که تمایلی به این طرف و آن طرف رفتن ندارند معمولاً همیشه کنار هم هستند.
اگر زوج بلغمی به جایی دعوت شوند، با بهانه‌های مختلف از میهمانی رفتن صرف نظر می‌کنند.
زوج سوداوی (سرد و خشک)
سوء ظن در بین سوداوی‌ها خیلی شدید است. حالا تصور کنید دو نفر که سوءظن زیاد دارند با هم ازدواج کنند! متأسفانه باید گفت یک زوج سوداوی دچار مشکلات زیادی می‌شوند و تقریباً سازگاری آنها با همدیگر خیلی سخت است. در واقع آنها یک زندگی جهنمی برای خودشان می‌سازند! مگر اینکه زن سوداوی در برابر مرد سوداوی خود، خیلی گذشت داشته باشد و بتواند در برابر شکاک بودن همسرش دوام بیاورد. زیرا سوداوی‌ها انعطاف و گذشت هم ندارند تا بتوانند با هم بسازند.
البته برخی حکمای طب معتقدند که زوج سوداوی هم می‌توانند با هم سازگاری داشته باشند؛ زیرا سوداوی‌ها به شدت تمایل به عشق‌ورزی و تمایلات غریزی دارند که البته توان غریزی آنها پایین است. آنها می‌توانند ساعت‌ها با هم گفتگو داشته باشند و راجع به مسائل مختلف با همدیگر حرف بزنند. آنها معتقدند اگر مزاج زوج‌ها متناسب هم باشد باز هم بهتر از این است که مخالف هم باشد.
ویژگیهای زوج‌های با مزاج متفاوت
حالت اول بلغم و صفرا: (سرد و تر-گرم و خشک)
زوج صفراوی و بلغمی اگر به یک میهمانی دعوت شوند، دچار مشکل خواهند شد؛ زیرا فرد صفراوی سریع آماده می‌شود و همسر بلغمی با تعللی که دارد باعث عصبانیت همسر صفراوی خود می‌شود.
حال اگر بلغمی مزاج کارهایی را به همسر صفراوی خود واگذار کند تا خودش آماده شود، می‌تواند از عصبانیت او بکاهد.
درباره مسافرت رفتن نیز مرد صفراوی معمولاً مسافرت‌هایش را یا تنهایی می‌رود یا با دوستانش؛ زیرا زن بلغمی از پیشنهاد مسافرت رفتن استقبال چندانی نمی‌کند و از اینکه همسرش تنهایی یا با دوستانش برود اعتراضی ندارد. فقط از آقا می‌پرسد: «کی بر می‌گردی؟» آن هم صرفاً به خاطر اینکه بداند چه زمانی خانه را مرتب کند؛ بنابراین اگر آقا صفراوی باشد و خانم بلغمی، خانم همیشه در منزل حضور دارد. در دعواها و مشاجرات هم کمتر درگیری پیش می‌آید. چون بلغم آب است و آب آتش را خاموش می‌کند.
از آنجایی که آقای صفراوی همیشه اهل میهمانی دادن و میهمانی رفتن است، اگر روزی بخواهد چند میهمان با خودش به خانه ببرد با اعتراض خانم بلغمی روبه رو می‌شود؛ چون برای خانم بلغمی پذیرایی از میهمان ناخوانده سخت است.
در پیاده‌روی هم، همیشه فرد صفراوی جلوتر از بلغمی حرکت می‌کند.
ماجرای زن‌سالاری و مردسالاری هم به همین ویژگی‌ها برمی‌گردد؛ یعنی اگر خانم صفراوی باشد و آقا بلغمی، در زندگی شان زن‌سالاری حاکم خواهد بود و اگر این موضوع بین آنها پذیرفته شده باشد با همدیگر مشکلی نخواهند داشت، اما اگر تربیت خانوادگی شان به گونه‌ای باشد که در خانه پدری مرد سالاری بوده و حالا ماجرا عوض شده است، این می‌تواند دردسرساز شود!
حالت دوم بلغم و دم: (سرد و تر-گرم و تر)
اگر مرد دموی با زن بلغمی ازدواج کند، زندگی آرامی خواهند داشت. مرد دموی از اینکه همیشه حاکم است و یک نفر را تابع محض خود دارد، لذت می‌برد.
زن بلغمی می‌نشیند و به قد و بالای شوهر دموی خود نگاه می‌کند، از کارهای شوهر لذت می‌برد، به او افتخار می‌کند و همه کارهای هیجانی او را برای زنان فامیل تعریف می‌کند.
اگر زن بلغمی دست خود را در دست شوهر دموی بگذارد از گرمی دست شوهر آرامش کامل می‌گیرد.
زن سرد تبعیت محض دارد، اما تلافی جسارت و ناحساب‌گری مرد دموی را درمی‌آورد.
2 ضربدر 2 به حساب مرد دموی می‌شود 16 و 28 ولی به حساب زن سرد دقیقاً می‌شود 4.
اما باید این نکته را خاطر نشان کرد که آنها از لحاظ مسئله تقاضای جنسی هر دو به یک اندازه احساس نیاز نمی‌کنند و کاملاً مقابل هم قرار دارند. فرد دموی عشق‌ورز و پر نیاز است، ولی فرد بلغمی نه عشق‌ورز است و نه توان غریزی دارد؛ بنابراین از این لحاظ دچار مشکل می‌شوند و برای اینکه این تضاد مشکلی در زندگی زناشویی پیش نیاورد، باید تمایلات جنسی را تعدیل کرد تا زوج‌ها با هم به تعامل برسند. فردی که میل جنسی بالایی دارد، باید از کاهنده‌های میل جنسی استفاده کند و فردی که میل جنسی‌اش پایین است، باید از افزاینده‌های میل جنسی و غذاهای با طبع گرم تغذیه کند.
حالت سوم بلغم و سودا: (سرد و تر-سرد و خشک)
زوج بلغم و سودا هر دو سرد هستند، اولی سرد و تر و دومی سرد و خشک؛ بنابراین گرمایی بین آنها وجود ندارد.
یک مرد سوداوی هنگام انتخاب همسر یک خط‌کش در دست می‌گیرد (معیارهایش) و می‌گوید: «شما با این معیارم تطابق دارید، اما با این معیارم نمی‌خوانید، پس شما نه». مثل زمانی که می‌خواهد پارچه یا اتومبیل بخرد، در ازدواج هم سرگرم بررسی ریزه‌کاری‌ها می‌شود؛ بنابراین زندگی با این مجموعه به دوام نمی‌رسد.
اگر هم زندگی تشکیل بدهد در بعضی موارد هست که بعد از چند سال زن جرأت این را ندارد که دست در جیب شوهر سوداوی خود ببرد یا اینکه شوهر فیش تلفن را در دست می‌گیرد و از همسرش می‌پرسد فلان روز و ساعت که به دوستت زنگ زدی درباره چه موضوعی صحبت می‌کردید؟ البته زن‌های بلغمی با این اوضاع کنار می‌آیند. در چنین وضعی اگر زن بلغمی باشد، شاید توضیح بدهد، اما زن‌های صفراوی و سوداوی به هیچ‌وجه نمی‌توانند با مرد سودایی انعطاف داشته باشند.
زن‌های سودایی هم در انتخاب همسر خود معیارهای متعددی دارند، اگر این معیارها با پسری همخوانی داشت، با او ازدواج می‌کنند، اما اگر نداشت، ازدواج نمی‌کنند.
حالت چهارم صفرا و سودا: (گرم و خشک-سرد و خشک)
زوج سوداوی و صفراوی مخصوصاً اگر مرد سوداوی باشد و زن صفراوی با مشکلاتی که پدید می‌آید، زندگی‌شان محکوم به خشونت و جدایی است. چون زن صفراوی نمی‌تواند در برابر حسابگری‌ها و شکاکی‌های مرد سوداوی انعطاف به خرج دهد.
حالت پنجم صفرا و دم: (گرم و خشک-گرم و تر)
صفرا حرارت و خشکی و دَم حرارت و رطوبت دارد.
یک فرد صفراوی، تیزی، تندی و تلخی و رفتارش زیاد و سرعت انعطافش پایین است، اما یک فرد دموی، سرعت انعطاف‌اش بالا است.
فرد اول كمی زودرنج و حساس است. فرد دوم باید مواظب باشد كه زیاد سر به سر ایشان نگذارد. اگر فرد اول عصبانی شد كمی صبر کند چون خشمش زود فروكش می‌كند.
شناخت روحیات فرد اول از نظر اهمیت دادن زیاد به نظم و انضباط و بهداشت برای فرد دوم توصیه می‌شود. برای صفراوی‌ها رفت و آمدها باید طبق قاعده و نظم باشد و از قبل حتماً اطلاع دهد تا خودش را آماده سازد.
فرد صفراوی باید مزاجش را با خوردن غذاهای سرد و تر و خنك و همچنین حجامت و سایر دستوراتی که مزاج را اصلاح می‌کند، تعدیل کند. فرد دوم نیز با اصلاح مزاج مخصوصاً حجامت، به سمت تعادل سوق داده می‌شود.
باید گفت میزان سازگاری و تفاهم اولیه زوج صفراوی و دموی قبل از اصلاح مزاج و شناخت آن در حد نسبتاً خوب تا خوب است و پس از شناخت متقابل و اصلاح طبع، در حد عالی و خیلی عالی می‌شود.
شانس پسردار شدن در این دو فرد خیلی بالاست.
میزان انعطاف‌پذیری فرد صفراوی در حد متوسط است. میزان انعطاف‌پذیری فرد دموی در حد مطلوب است.
از نظر میل و توان جنسی هر دو در سطح بالایی قرار دارند. باید گفت فرد دموی میل بالا و توان جنسی بالایی دارد و فرد صفراوی توان جنسی نسبتاً بالا و میل متغیری دارد.
حالت ششم سودا و دم: (سرد و خشک-گرم و تر)
مهم‌ترین خصوصیت سوداوی‌ها احتیاط و دقت است. وجود افکار منفی و ناامیدی، توهم، کابوس، خواب‌های پریشان و بدخوابی و …. مردم‌گریزی، کمتر شوخی کردن، قهرهای طولانی، علاقه مند به کشیدن سیگار، بیزاری از سر و صدا، جدی بودن در محیط کار، علاقه‌مندی به کارهای ظریف و هنری، اراده قوی و جدی، منفی‌گرایی و دقت روی نقاط ضعف دیگران، بدبینی و ناسپاسی كردن، از دیگر خصوصیات آنهاست.
دو فرد سوداوی و دموی سلایق و نظرات‌شان با هم متفاوت و حتی گاهی در تقابل با یكدیگر است. باید گفت درك متقابل در این دو گروه چندان مطلوب نیست.
در مواردی مثل انتخاب رنگ، نیز ممكن است اختلاف نظر وجود داشته باشد که با اصلاح طبع و شناختی که زوج‌ها از ویژگیهای همدیگر پیدا می‌کنند، می‌توان آن را به نقطه مطلوب نزدیك كرد. البته فرد سوداوی بیشتر باید به اصلاح طبع خود بپردازد.
یكی از نكاتی که بین زوجین بحث می شود، تغذیه است. چنانچه زن سوداوی باشد، باید بدانید كه طبع غذایی و سلیقه او كه تمایل به خوردن غذاهای گرم دارد با طبع آقا كه بیشتر تمایل به خوردن غذاهای سرد (نامطلوب برای خانم) است، فرق می‌كند. پس باید غذای متناسب با طبع هر کدام تهیه شود.
میزان انعطاف‌پذیری دموی‌ها در حد مطلوب است، اما میزان انعطاف‌پذیری سوداوی‌ها تقریباً ضعیف است.
سوداوی و دموی در دوران عقد و نامزدی دوران خوبی را می‌گذرانند؛ زیرا در این دوران بیشتر عشق‌ورزی و عشق‌پذیری وجود دارد. دموی‌ها بسیار عشق‌ورز هستند و سوداوی‌ها بسیار عشق پذیرند، اما درباره تقاضای جنسی باید گفت یک فرد دموی بنا به اقتضای طبع خودش بسیار نیاز به رابطه جنسی دارد، هم توان دارد و هم تمایل، اما فرد سوداوی تمایل دارد، ولی توانی ندارد. این تضاد باعث می‌شود که دو طرف نتوانند همدیگر را ارضا کنند. فرد سوداوی به سبب درخواست زیاد همسرش برای رابطه جنسی خسته می‌شود و از طرفی فرد دموی از ناتوانی همسرش گله می‌کند و اگر فرد معتقدی نباشد، چه بسا به انحراف کشیده شود.
برگرفته از کتاب شور زندگی، ج4، «سلامت عاطفی و جنسی از منظر طب سنتی ایرانی اسلامی»، زیر نظر استاد حکیم حسین خیراندیش.
