خودشناسی
ضروری‌ترین مهارتی که دختر و پسر قبل از انتخاب همسر باید کسب کنند، مهارت خودشناسی است. خودشناسی به معنای شناخت احساسات، اهداف و برنامه‌های زندگی، تفریحات و سرگرمی‌ها، توانایی‌ها، ضعف‌ها، ارزش‌ها، مسئولیت‌ها، اعتقادات، علایق، آرزوها و استعدادهاست. فرد تا زمانی که خود را به‌خوبی نشناخته است، نمی‌تواند تشخیص دهد که چه کسی همتا و هم‌شأن اوست، بنابراین در اولین قدم، پیش از تعیین معیار برای انتخاب همسر، باید ارزش‌ها و ویژگی‌های شخصیتی خود را بشناسد. البته نکته مهم در خودشناسی، داشتن صداقت است که به انسان فرصت می‌دهد تا شخصیت پنهان خود را بهتر بشناسد.
شناخت ارزش‌ها
بایدها و نبایدها یا همان ارزش‌ها، اصولی هستند که تصمیم‌گیری‌های فرد را در سراسر زندگی تحت تأثیر قرار می‌دهند و به مسیر مشخصی هدایت می‌کنند. ارزش‌ها، با ایجاد نیروی انگیزشی در فرد، منبع انرژی هستند و بر سبک زندگی فرد تأثیر می‌گذارند.
ارزش‌ها همان اهدافی هستند که ثابت می‌کنند ما «که» هستیم و می‌خواهیم «چه کسی» باشیم. ارزش‌ها نشان می‌دهد فرد در زندگی برای چه چیزی اهمیت بیشتری قائل است. افرادی که از نظر نظام ارزشی مشابه یکدیگرند؛ دارای بینش، گرایش و سلیقه تقریباً یکسانی هستند و به دنبال آن در زندگی مشترک دارای تناسب فکری و روحی بیشتری خواهند بود. البته ممکن است با یکدیگر تفاوت‌هایی هم داشته باشند، اما در مسائل اساسی، نقاط مشترک فراوانی دارند و چنانچه در زندگی مشترکشان اختلاف نظری پیش بیاید، می‌توانند با مراجعه به اصول مشترکشان به اتفاق نظر برسند. برعکس، افرادی که ارزش‌ها یا اصول ثابت و واحدی ندارند با کوچکترین عامل تحریکی پیوندشان سست می‌شود؛ بنابراین قبل از هر چیز، ارزش‌ها و اولویت‌های خود را مشخص کنید؛ چراکه ارزش‌ها، انتخاب هدف در زندگی و راه رسیدن به آن را مشخص می‌کنند و به ما نشان می‌دهند در زندگی برای چه چیزی اهمیت بیشتری قائل هستیم.
اعتقادات مذهبی
فرد باید خود را از لحاظ پایبندی به اعتقادات مذهبی ارزیابی کند و تعریف دقیق و جزئی از موارد اعتقادی خود داشته باشد و حتی این مسئله را هم بررسی کند كه میزان و درجه تقید و ایمانش به آن اعتقادات تا چه حدی است. مثلاً برخی افراد برای اعتقادات مذهبی خود ارزش زیادی قائل‌اند. این افراد سعی می‌کنند از اصول اخلاقی پیروی کنند، آنها علاقه زیادی به شرکت در مجالس مذهبی، مطالعه کتاب‌ها و گوش دادن به سخنرانی‌های مذهبی دارند. این مسئله در ازدواج اهمیت فراوانی دارد؛ زیرا افراد در ازدواج باید، در كلیات و جزئیات مسائل اعتقادی هم‌تراز و یا به هم نزدیك باشند؛ در غیر این صورت احتمال تداوم این زندگی بسیار كم است.
مسائل مالی و اقتصادی
برخی افراد به پیشرفت اقتصادی خود و فعالیت‌هایی که پاداش مالی به دنبال دارد، بسیار اهمیت می‌دهند. برای این افراد سودمند بودن، منفعت داشتن و جنبه اقتصادی مسائل اهمیت زیادی دارد. این دسته از افراد حتی در ارتباط با دیگران بیشتر از اینکه به جنبه انسانی ارتباط توجه کنند، به منفعت هر رابطه و ارمغان مادی آن می‌اندیشند و تا حدی ارزشمندی دیگران را بر اساس میزان دارایی، ثروت و توانمندی اقتصادی آنها می‌سنجند. فرد باید قبل از ازدواج با شناخت ویژگی‌های خود، این موارد را در نظر بگیرد و مشخص کند که مسائل مادی و اقتصادی تا چه اندازه برای او مهم هستند و اینکه باید درباره پس‌انداز كردن، مشخص کند كه آیا با پس‌انداز و صرفه‌جویی موافق است یا نه. همچنین باید قدرت تطبیق خود با وضعیت مالی متوسط یا پایین را مشخص سازد و طبق این وضعیت همسر مناسب خود را انتخاب کند.
مسائل سیاسی
فرد باید از نظر سیاسی جهت‌گیری سیاسی، مقدار وابستگی به مسائل سیاسی و میزان تأثیرگذاری آن را در زندگی خود مشخص کند، سپس در انتخاب همسر به این همسویی سیاسی توجه کند تا از این نظر دچار مشكل نشود.
تفریحات دلخواه
از نیازهای مهم روانی، نیاز به تفریح، سرگرمی و شادابی است. سبک تفریح در هر خانواده‌ای متفاوت است و خیلی مهم است که شما در قدم اول بدانید چه کارهایی برایتان معنای تفریح دارد. آیا شما تفریح فردی را دوست دارید یا گروهی؟ مثلاً بعضی افراد هستند که شغل و وظایف شغلی جزئی از هویتشان است. برای این افراد تفریح حکم اتلاف وقت را دارد. بیشترین لذت زندگی آنها فقط و فقط کار کردن است. آنها با کار کردن خود را شارژ می‌کنند و بر احساس بیهودگی و روزمرگی خط بطلان می‌کشند.
ویژگی‌های شخصیتی
شخصیت، مجموعه‌ای از ویژگی‌های فردی است که شامل الگویی از رفتار، احساس و فکر می‌شود و در هر فردی نسبتاً ثابت است. فرد با شناخت این الگو می‌تواند رفتار، احساس و افکار خود را در بیشتر زمینه‌ها به‌خوبی پیش‌بینی کند. مثلاً برخی افراد برون‌گرا هستند. آنها حضور در جمع و مهمانی را می‌پسندند. پرحرف و اهل گفتگو هستند، دیگران را دوست دارند و از توجه دیگران لذت می‌برند، اما افراد درون‌گرا دوست ندارند در مرکز توجه باشند. آنها خواهان محیط آرام هستند و بودن در جمع و گروه را دوست ندارند. در جمع خجالتی هستند و بیشتر اشیایی مانند کامپیوتر، موبایل، کتاب و تلویزیون برایشان جاذبه دارد تا ارتباط با افراد. هنگام انتخاب همسر چنین ویژگی‌هایی باید در خود و در فرد مقابل شناخته و ارزیابی شود.
خانواده
از آنجا که رشد انسان در تمامی ابعاد وجود در خانواده شکل می‌گیرد، شناخت خانواده در راستای شناخت خود بسیار اهمیت دارد. افراد می‌توانند با استفاده از این روش هم به خودشناسی دست یابند و هم در انتخاب همسر از آن استفاده کنند. یقیناً ما با فردی که در خانواده‌ای با ویژگی‌های مشابه با خانواده خودمان زندگی کرده است، راحت‌تر و موفق‌تر خواهیم بود. مثلاً میزان تشابه خانواده‌ها در تعداد اعضای خانواده، نگرش مذهبی، اجتماعی و سیاسی، فرهنگ و اخلاقیات و میزان پایبندی به زندگی زناشویی.
