گفتار هفتم: دوران عقد
دوران عقد و اهمیت آن
عقد به معنی گره زدن، بستن و محکم کردن عهد و پیمان است.[1] در زبان ازدواج و زناشویی، عقد ایجاد پیوند مشترک بین زن و شوهر است که به دنبال آن، حقوق، تعهدات و مسئولیت‌های دوجانبه برایشان به وجود می‌آید.
دوران عقد گذرگاه بین دوران مجردى و زندگى مشترك است. در خانواده‌های سنتى گذشته كه بزرگترها براى فرزندان تصمیم مى‌گرفتند، معمولاً مراسم عقد و عروسى همزمان انجام مىشد و زندگی مجردی فرد، به یکباره به زندگی مشترک تبدیل می شد. دختر یا پسر حتى قبل از عروسى، همسر خود را نمی‌دید و یا اگر او را دیده بود، فرصت صحبت کردن با او را نداشت و بدون شناخت و آشنایى از یکدیگر، زندگى مشترك را شروع مىكردند. البته در آن زمان زن كمتر حق اظهارنظر داشت و وظیفه او تبعیت از همسرش بود و چارهاى جز سازش نداشت. مرد نیز چون تابع تصمیمگیرى بزرگترها بود و مایحتاج زندگی خود را از آنها دریافت می‌کرد، با این اوضاع سازش می‌کرد.
اما امروزه ازدواج بر اساس تصمیم و انتخاب دختر و پسر صورت می‌گیرد. جوانان از استقلال نسبى برخوردار شده‌اند و آزادانه مىتوانند اظهارنظر كنند.
دوران عقد فرصت مناسبی براى آشنایى خانوادهها و نیز دختر و پسر با یكدیگر است. فرصتى است تا قبل از وارد شدن به زندگی مشترک، آزادانه و بدون قید و شرط با یكدیگر ارتباط داشته باشند. با خانواده‌های یكدیگر رفت و آمد کنند و با خصوصیاتشان بیشتر آشنا شوند تا بتوانند رفتار یكدیگر را پیشبینى کنند و راه سازگارى باهم را بیاموزند.
با زندگى مجردى و خودمحورىها خداحافظى کنند و به زندگى همراه با تفاهم و مشاركت و درك متقابل پا بگذارند. به تدریج آماده جدایی از خانوادهها بشوند و این جدایی برایشان آسان شود و خود را برای پذیرش مسئولیت زندگی مشترک آماده سازند.
خانوادهها نیز در این فرصت برای تهیه مقدمات ازدواج فرزندشان آمادگی لازم را پیدا می‌کنند. همچنین دختر و پسر می‌توانند کارهای نیمه‌تمام خود را به پایان برسانند و با امنیت خاطر بیشتری زندگی مشترک را آغاز کنند. اگر پسر سربازی نرفته است آن را انجام دهد یا اگر دوره تحصیلی نیمه‌تمامی دارند آن را به پایان برسانند.[2]
تفاوت عقد با نامزدی
تفاوت دوران عقد با دوران نامزدی در تعهد، ارتباط جنسی و قطعیت داشتن ازدواج است.
با عقد ازدواج، دختر و پسر متأهل محسوب می شوند و تعهدات قانونی و حقوقی شامل هر دوی آنها می‌شود؛
برخلاف دوران نامزدی که توصیه به نداشتن رابطه کامل جنسی می‌شود، در دوران عقد منعی برای ارتباط جنسی وجود ندارد؛ زیرا زوج عقد کرده یک زوج متأهل هستند. البته در بعضی فرهنگ‌ها و خانوادهها ارتباط جنسی کامل در دوران عقد منع می‌شود؛
جدا شدن در دوران عقد به‌راحتی جدایی در دوران نامزدی نیست. متحمل شدن مخارجی از سوی دو خانواده، احساس سرخوردگی و انگ خوردن پسر یا دختر، کمتر شدن اعتبار خانوادهها و پرداخت مهریه، از دلایلی است که جدا شدن در دوران عقد را دشوار می‌سازد؛
چنانچه دختر و پسر در دوران عقد قصد طلاق دارند و رابطه کامل جنسی داشته‌اند، پسر باید کل مهریه را پرداخت کند و درصورتی‌که رابطه جنسی کامل نداشته‌اند، نصف مهریه باید پرداخت شود؛
فردی که در تصمیم ازدواج خود اطمینان دارد، تن به عقد ازدواج می‌دهد. برخلاف نامزدی که وعده نامزدی الزامی برای ازدواج ایجاد نمی‌کند و هیچ‌کدام از نامزدها نمی‌تواند دیگری را مجبور به ازدواج کند.
خرید عقد
از دیگر موضوعات مربوط به عقد، خرید عقد است. معمولاً دختر و پسر به همراه یکی از افراد خانواده خود برای خرید به بازار می‌روند. رسم بسیاری از خانوادهها چنین است که از طرف دختر و خانواده‌اش لوازمی برای داماد و از طرف خانواده پسر لوازمی برای عروس خریداری می‌شود. طبق فرهنگ و آداب و رسوم مناطق مختلف کشورمان نوع و مقدار این خریدها متفاوت است. سرویس طلا، حلقه ازدواج، لباس برای عروس و داماد از اصلی‌ترین موارد خرید هستند.
خرید قبل از عقد به شناخت بیشتر دختر و پسر از یکدیگر نیز کمک فراوانی خواهد کرد. هر دو اطلاعاتی از یکدیگر به دست می‌آورند و می‌فهمند که طرف مقابل چگونه خرید می‌کند؟ برای خرید چه اجناسی، چه مقدار و چگونه پول می‌دهد؟ آیا خسیس است یا ولخرج؟ سبک زندگی و رابطه‌اش با پول چگونه است؟
خرید عقد به پسر می‌فهماند که باید خود را برای عهده‌دار شدن مخارج یک زندگی آماده کند. به او نشان می‌دهد که توقعات همسر آینده‌اش تا چه اندازه با توان اقتصادی او مطابقت دارد.
به دختر نیز می‌فهماند که همسر آینده اش چقدر خسیس یا ولخرج است؟ آیا مرد سخاوتمندی است یا منت‌گذار و طلبکار است؟
البته اگر افراد در فضای تعارف قرار بگیرند خود واقعی را نشان نمی‌دهند؛ مثلاً دختر برای اینکه خود را شخصی سازگار جلوه دهد صرفه‌جویی‌هایی می‌کند که در آینده نخواهد کرد!
معمولاً مقدار پولی که پسر برای خرید عقد هزینه می‌کند به معنی سخاوتمندی او، ارزش دختر و مهم بودن ازدواج ازنظر اوست. گاهی پسر برای ثابت کردن این معانی سعی می‌کند پول زیادی را هزینه کند، اما اگر از پشتیبانی مالی مناسب برخوردار نباشد، ممکن است کار او به معنای ولخرجی برداشت شود.
بسیاری از مشکلات و مسائل زوج‌های عقد کرده ناشی از معانی رفتارهای آنها از آغاز تا پایان عقد است. توجه دختر و پسر به نظر یکدیگر به معنی پذیرش نظرهای یکدیگر و مهم بودن هرکدام است.
میزان کوشش دختر برای کم شدن هزینه خریدها، برای پسر و خانواده او مهم است. طبقه متوسط جامعه ایرانی حساسیت‌های زیادی دراین‌باره دارد. از یک طرف از پسر خواسته می‌شود که در خرج کردن خساست به خرج ندهد و از طرف دیگر از دختر می‌خواهند که زیاد خرج نکند و مراقب همسرش باشد. وقتی دختری سعی می‌کند که هزینه‌ها کاهش یابد این مسئله نشان‌دهنده حسابگری او است.
بسیاری از دختران در زمان خرید به دلیل حسابگری می‌کوشند تا هزینه‌ها کمتر شود، اما ممکن است در اثر چشم و هم‌چشمی و صحبت‌های اطرافیان دچار تعارض شوند. لازم است این مسائل از همان دوران عقد بررسی شود تا در زندگی مشترک زن و مرد دچار تعارض نشوند.
دیدن همسر در دوران عقد
دیدار همسران از یکدیگر در دوران عقد اهمیت بسیاری دارد. همسران می‌توانند از کنار هم بودن لذت ببرند و با روحیات و اخلاق یکدیگر آشنا شوند.
برای اینکه این دیدارها به شیوه سالم و خوشایند صورت گیرد، لازم است نکاتی رعایت شود:
زمان ملاقات یکدیگر را با مشورت همسر و خانواده‌اش تعیین کنید تا از قبل خود را برای پذیرایی و استقبال از شما آماده کنند. این‌گونه هم احترام شما حفظ می شود و هم خانواده همسرتان به خاطر آماده نبودن دچار نگرانی و ناراحتی نخواهند شد؛
داشتن نظم در ملاقات باعث به وجود آمدن آرامش روحی و روانی برای شما و همسرتان می‌شود. اگر دیر رسیدید، عذرخواهی کنید و اگر به هر دلیلی نتوانستید به ملاقات همسرتان بروید با تماس تلفنی به آنها خبر دهید؛
برای شادابی ملاقاتتان به آراستگی ظاهرتان توجه کنید. مرتب بودن موها، تمیز بودن لباس و کفش، استفاده از عطر مناسب و دلخواه همسر به جذابیت شما کمک می‌کند؛
برای همسرتان هدیه‌ای مناسب و در حد توان خود و نزدیک به سلیقه او تهیه کنید. حتی یک شاخه گل هم می‌تواند احساس عشق و محبت شما را منتقل کند؛
کلمات زیبا و محبت‌آمیزی روی هدیه خود بنویسید؛
قبل از آنکه با همسر خود در اتاق ملاقات خصوصی داشته باشید، مدتی را با خانواده او به گفتگو و احوال پرسی بپردازید؛
در ملاقات خصوصی با گفتار نرم و صمیمانه باهم احوال پرسی کنید. در آغوش گرفتن و بوسیدن هم از رفتارهای ضروری در این ملاقات است که خود نشانه محبت به یکدیگر است؛
از هدیه همسرتان تشکر کنید؛
در این دیدارها گفتگو داشته باشید تا از یکدیگر شناخت بیشتری پیدا کنید و با روحیات و خصوصیات رفتاری یکدیگر آشنا شوید؛
شاد و بانشاط صحبت کنید و به او بگویید که از ملاقات با او خوشحال هستید؛
با ملایمت و گرم سخن بگویید؛
گفتگویی سالم و دوطرفه داشته باشید. همیشه شما گوینده نباشید. به همسرتان نیز فرصت حرف زدن بدهید؛
شنونده خوبی برای حرف‌های همسرتان باشید؛
در گفتار خود صداقت داشته باشید و برای جلب اعتماد همسر از دروغگویی پرهیز کنید؛
اسرار خانوادگی خود را که به زندگی زناشویی شما ربطی ندارد و آشکار شدن آنها به روابط شما لطمه می‌زند، محفوظ بدارید و برملا نسازید؛
از قهر کردن و ترک گفتگو بپرهیزید. ترک گفتگو با حالت قهر باعث آسیب‌های روانی و درنتیجه تردید در ادامه زندگی مشترک خواهد شد؛
نگاه‌های چشم در چشم و بدون کلام اهمیت و نفوذ زیادی در بیشتر کردن محبت بین همسران دارد. نگاه صمیمانه به همسر عبادت محسوب می‌شود.
پیامبر اکرم (ص) فرمودند:
«وقتی مرد به زن خود (با محبت) می‌نگرد و زنش به او (با مهر) می‌نگرد، خداوند به دیده رحمت به آنها نگاه می‌کند».[3]
باادب، باوقار، گرم و صمیمی باشید؛
به شیوه سخن گفتن، غذا خوردن، بهداشت و نظافت فردی در رفت و آمدهای خود دقت کنید؛ زیرا چگونگی رفتار شما در جذب یا دفع طرف مقابل تأثیر زیادی دارد؛
همدیگر را با احترام و محبت صدا بزنید. کلمات آقا و خانم قبل از نام همسر یا کلمات محبت‌آمیز مانند عزیزم و جانم را استفاده کنید؛
ذهنیت منفی خود را از عبارات «مادرشوهر» و «مادرزن» پاک کنید و هرگز گله و شکایت خانواده خود را به همسرتان منتقل نکنید؛
بدقولی، دروغگویی، توجه نداشتن به خواسته‌های همسر، داشتن توقعات بیجا، غرور و تکبر داشتن در برابر همسر، ایراد گرفتن زیاد از همسر، شکستن حرمت او و خانواده‌اش باعث از بین رفتن احترام‌ها می‌شود؛
برای حفظ احترام خود، خانواده‌تان را محترم بشمارید تا همسرتان بداند با خانواده‌ای ارزشمند وصلت کرده است و او هم باید احترام آنها را حفظ کند؛
به خانواده و اقوام همسرتان هم احترام بگذارید و آنها را مانند خانواده خودتان بدانید؛
هرگز در حضور دیگران خطای یکدیگر را گوشزد نکنید؛
یکدیگر را مسخره نکنید و از سخنان طعنه‌آمیز پرهیز کنید؛
زندگی بدون شوخی جذاب نیست، اما از شوخی زیاد بپرهیزید تا حرمت‌ها شکسته نشود؛
همیشه شاد باشید و همسرتان را شاد کنید.
حفظ اسرار در دوران عقد
رازداری، مهم‌ترین عاملی است که سبب ایجاد یک رابطه انسانی و جلب اعتماد میان دو نفر می‌شود؛ زن و مرد لباس یکدیگرند و یکی از ویژگی‌های لباس این است که پوشاننده عیوب و نگه‌دارنده راز است.[4]
دختر و پسر در دوران عقد چون هنوز با والدین خود زندگی می‌کنند، احساس تعلق بیشتری به آنها دارند تا به همسر خود. از طرفی هم پدر و مادرها از فرزندان خود انتظار دارند تا مانند قبل اسرار زندگی‌شان را برای آنها بگویند. همین امر باعث می‌شود دختر یا پسر راز همسرش را با خانواده خود در میان بگذارد و مشکلات زیادی را به وجود آورد که ممکن است آینده زندگی مشترکشان را به خطر بیندازد.
البته برخی از اسرار پنهان کردنی نیست و باید آنها را با خانواده در میان گذاشت. مشکلاتی مانند اعتیاد یا بیماری روانی، مشکلات جنسی و جسمی حاد که باعث ازهم‌پاشیدگی زندگی آینده خواهد شد؛ بنابراین بهتر است در اولین فرصت این مشکلات را با خانواده خود در میان بگذارید تا با مشورت با آنها تصمیم درست بگیرید.
اسراری هم وجود دارد که مربوط به قبل از آشنایی و ازدواج با طرف مقابل است. لازم نیست تمام این اسرار را برای همسرتان بازگو کنید. مگر اینکه اسراری را که برملا شدن آن در آینده موجب ازهم‌پاشیده شدن کانون خانوادگی می‌شود و یا ممکن است موجبات سوءتفاهم و سوءاستفاده را در طرف مقابل فراهم سازد.
مسائل جنسی دوران عقد
توجه به ارضای غریزه جنسی، از نیازهای اساسی زن و مرد است که آن دو را به سمت ازدواج هدایت می‌کند. با ارضای صحیح میل جنسی، فرد از لحاظ فکری و روانی به آرامش می‌رسد، اما دختر و پسر جوانی که دوران عقد را سپری می‌کنند، در روابط جنسی خود بهتر است حدود را رعایت کنند و ضمن داشتن رابطه عاشقانه با یکدیگر، رابطه کامل جنسی خود را تا شب عروسی به تأخیر بیندازند. با این کار این امر مهم را به زمانی مناسب با آمادگی لازم و کافی موکول کرده‌اند و اگر هم عقد آنها به دلایلی منجر به طلاق شد، دچار آسیب و زیان عمده‌ای نمی‌شوند.
دختر و پسر جوان بهتر است مراقب باشند در دوران عقد صاحب فرزند نشوند. باردارشدن برای دختران در دوران عقد، عامل نگرانی، اضطراب، فشار و ناراحتی‌های زیادی خواهد شد. بارداری قبل از شروع زندگی مشترک سبب بدبینی خانواده دختر به دامادشان می‌شود؛ زیرا فکر می‌کنند پسر با ناپختگی و بی‌توجهی خود در موقعیت نامناسبی اقدام به عمل جنسی کرده است.
اگر دختری در دوران عقد باردار شد، بهتر است به جای فکرهای احمقانه مانند سقط‌جنین، معقول و منطقی رفتار کند و خانواده خود و همسرش را در جریان قرار دهد. با اطلاع دادن به خانوادهها از تهمت‌ها و سوءظن‌های ناروا نیز جلوگیری خواهد شد.
بارداری در دوران عقد، اگرچه از نگاه عرف اتفاقی نابجاست، اما گناه نیست؛ در حالی که سقط جنین گناه کبیره و قتل عمد است و دیه دارد. برخی فکر می‌کنند تا زمانی که روح در بدن جنین دمیده نشده است (ماه پنجم)، قتل محسوب نمی‌شود و هنگامی قتل است که روح در آن دمیده شده باشد، اما این تفکر کاملاً اشتباه است و بر اساس نظر مراجع دینی ما سقط جنین بعد از انعقاد نطفه در هر ماهی که باشد جایز نیست. این عمل حرام است و دیه دارد. البته دیه‌اش در ماه‌های مختلف متفاوت است.
دختر و پسر در این موقعیت بهتر است با همدلی و همفکری یکدیگر را پشتیبانی و از مقصر دانستن دیگری خودداری کنند. آنها با حفظ خونسردی در کنار هم می‌توانند به‌خوبی اوضاع را مدیریت کنند. بهترین و درست‌ترین راه این است که با برگزاری مراسم عروسی، هر چه زودتر زندگی مشترک خود را آغاز کنند.
مدت دوران عقد
برای دوران عقد مدت مشخص و ثابتی را نمی‌توان بیان کرد؛ زیرا موقعیت زندگی افراد مختلف باهم فرق دارد. مدت زمان دوران عقد تا حدی تابع اعتقادات و فرهنگ مناطق مختلف کشورمان نیز هست. اگر دختر و پسر بعد از گذشت مدتی از عقدشان به آشنایی کافی از یکدیگر رسیدند، بهتر است هر چه زودتر زندگی مشترک خود را با برگزاری مراسم عروسی آغاز کنند.
طولانی شدن دوران عقد بدون دلیلی محکم اثرات منفی در پی خواهد داشت که به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
سبب به وجود آمدن احساس بلاتکلیفی در دختران خواهد شد؛
گاهی باعث از بین رفتن حرمت‌ها میان همسران و خانواده‌هایشان می‌شود؛
مداخله خانوادهها در مسائل دختر و پسر بیشتر شده و باعث درگیری آنها خواهد شد؛
رفت و آمدهای بیش از اندازه دختر و پسر سبب خستگی خانوادهها و حتی دلزدگی آن دو از هم می‌شود.
روابط جدید در دوران عقد
ارتباط با خانواده خود
دوران عقد، مرحله گذشتن دختر و پسر از خانواده اصلی به خانواده جدید است. تغییر جایگاه فرد باعث به وجود آمدن مشکلات و مسائلی خواهد شد. توجه بیشتر فرد به همسر و خانواده‌اش، ناراحتی خانواده را به دنبال دارد. آنها تصور می‌کنند ازدواج باعث شده است که یک عضو قدیمی و دوست‌داشتنی را از دست بدهند.
گاهی هم دختر یا پسر برای جلوگیری از ناراحتی خانواده‌شان سعی دارند بیشتر از قبل، از خانواده خود در برابر همسرشان تعریف و تمجید یا حتی دفاع کنند. با به وجود آمدن احساسات متعارض در دختر و پسر، آنها از یک‌سو خوشحال هستند که خانواده جدیدی تشکیل می‌دهند؛ از سوی دیگر احساس گناه به خاطر ترک خانواده و اضطراب جدایی نیز دارند. احساساتی مانند حس طرد شدن از سوی خانواده، اجبار به رفتن و گاهی تمایل به طرد خانواده و شاد بودن از ترک کردن خانه در برخی افراد به وجود می‌آید.
وجود احساسات متعارض می‌تواند رفتارهای متفاوتی را در افراد به وجود آورد. فردی که از ترک خانواده خود خوشحال است، ممکن است با بزرگ کردن آنها و دفاع بیش از حد از آنها به احساس درونی خود پاسخ دهد. فردی که احساس گناه دارد ممکن است بیش از اندازه به پدر و مادر خود محبت کند و حسادت همسرش را برانگیزد.
به هر حال توجه به احساسات متعارض و آگاهی از آنها کمک‌کننده است؛ بنابراین دوران عقد، دوران سختی برای فرد و اطرافیان اوست، پس لازم است دو طرف هوشیاری کافی را در این زمینه داشته باشند.
ارتباط با خانواده همسر
با عقد دختر و پسر، رابطه‌های جدیدی به وجود می‌آید. ازجمله رابطه با خانواده همسر که از مهم‌ترین و حساس‌ترین رابطه‌هاست. خانواده‌ای که فرد باواسطه همسر، عضو آن می‌شود. با ورود به این خانواده جدید، وظایف جدیدی نیز برای دختر و پسر ایجاد می‌شود. اگر خانواده همسر شباهت بیشتری به خانواده فرد داشته باشد، تعامل با آنها راحت‌تر خواهد بود؛ زیرا از قبل چنین رفتارهایی را در خانواده خود دیده و برایش قابل پیش‌بینی است، اما اگر خانوادهها شباهت کمتری با هم داشته باشند، درک رفتارهای آنها سخت‌تر خواهد شد. در این موقعیت وظیفه پسر و دختر است که همدیگر را با نگرش‌های خانواده خود بیشتر آشنا کنند.
اگر جوان رابطه خوبی با پدر و مادر خود داشته باشد، در ارتباط با پدر و مادر همسر خود نیز، دچار ترس نخواهد شد. بهترین ارتباط پدر و مادر با دختر یا پسری که وارد خانواده آنها شده است، ارتباطی است که آنها عروس یا داماد را مانند فرزند خود بدانند؛ عروس و داماد نیز آنها را مانند پدر و مادر خود بدانند.
معمولاً در ابتدای دوران عقد و زندگی مشترک، هم جوانان و هم پدر و مادرها می‌کوشند تا با هم ارتباط والد و فرزندی داشته باشند، اما این کوشش همیشه با موفقیت همراه نیست؛ آن هم به خاطر نخواستن یکی از طرفین است. زمانی که پدر و مادر همسر، با بی‌تجربگی رفتار می‌کنند و چنین دیدگاهی ندارند که عروس یا داماد می‌تواند در جایگاه فرزند آنها قرار بگیرد، طبیعی است که کوششی هم نخواهند کرد که عروس یا داماد را مانند یکی از فرزندان خود بپذیرند. همچنین اگر عروس یا داماد نخواهند که چنین ارتباطی برقرار شود و خود را تافته جدا بافته‌ای بدانند، طبیعی است که این ارتباط شکل نخواهد گرفت.
رابطه دو خانواده
ازدواج پیوند بین دو نفر و در سطحی بالاتر پیوند بین دو خانواده با یکدیگر است. با ازدواج دختر و پسر، رابطه جدیدی بین دو خانواده ایجاد می‌شود. این ارتباط تأثیر زیادی بر روابط عروس و داماد دارد. اگر مادر داماد و مادر عروس ارتباطی خوب و صمیمی داشته باشند، روابط فرزندانشان هم بدون مشکل خواهد بود، اما اگر یکی از اعضای خانواده‌هایشان مثلاً خواهر داماد و خواهر عروس رابطه مناسبی باهم نداشته باشند، رابطه زوج جوان هم تحت تأثیر تنش‌های بین آنها قرار خواهد گرفت.
احترام خانوادهها به یکدیگر و پذیرش آنها، بیشترین کمک را به همسران جوان می‌کند. وظیفه برقراری ارتباط مؤثر و مثبت، بین خانوادهها بر عهده پدران و مادران است. هرچه پدر و مادر دختر و پسر از پختگی و تجربه خانوادگی برخوردار باشند، بهتر می‌توانند پیوند بین خانوادهها را مدیریت کنند. دیدوبازدید، پذیرایی، احترام و هدیه دادن، تأثیر مثبتی در بهبود روابط بین اعضای دو خانواده دارد.
اولین دیدارها برای هر دو خانواده، مهم است. معمولاً خانوادهها می‌کوشند در اولین دعوت‌ها، به‌خوبی پذیرایی کنند و به خانواده عروس یا داماد، کاملاً احترام بگذارند.
اگر خانوادهها از قبل با این ازدواج موافق نبوده باشند، احتمال به وجود آمدن مشکلات افزایش می‌یابد.
انتقال صحبت‌ها و مسائل بین همسران به خانواده‌هایشان باعث ایجاد تنش خواهد شد. مثلاً اگر مادر پسر یا دختر انتقادی به مادر طرف مقابل داشته باشد و دختر یا پسر این انتقاد را به همسر خود منتقل کند و همسر او نیز به مادرش بگوید، مطمئناً وضعیت تغییر خواهد کرد.
انتقال صحبت و رازدار نبون، از طرف عروس و داماد معمولاً علت اصلی ایجاد تنش و تعارض بین خانواده‌هاست و زمانی که بین خانوادهها، تنش ایجاد می‌شود، اولین کسانی که آسیب می‌بینند، خود آنها هستند.
نکات مربوط به دوران عقد
مردان معمولاً روی ارتباط قبلی همسر خود با جنس مخالف یا خواستگارهای قبلی‌اش حساس هستند. در دوران عقد این حساسیت را نشان می دهند و تجسس می‌کنند. دختران نیز به احساسات قبلی همسر خود در برابر دختران فامیل یا خواستگاری‌هایی که رفته‌اند، کنجکاو می‌شوند. این حساسیت‌ها زیربنای حساسیت‌های بعدی و اختلافات خواهد شد. باید بدانید تجسس و تحقیق باید قبل از عقد انجام بگیرد. دوران عقد دوره‌ای برای آشنایی با خصوصیات و رفتار همسر و خانواده‌اش است. در ضمن توجه داشته باشید که قبل از عقد افراد به هم هیچ تعهدی نداشته‌اند و بعد از آن تعهد ایجاد می‌شود.
ارتباط در دوران عقد بیشتر با جاذبه‌های جنسی، شادی و شور همراه است. فرد سعی می کند برای جذب طرف مقابل، مطابق میل او رفتار کند و به نظرهای او اهمیت دهد و همه‌چیز را طبق سلیقه همسرش تنظیم کند؛ بنابراین فرد احساس می‌کند رفتار واقعی و همیشگی همسرش چنین است، اما مدتی که از زندگی مشترک گذشت، فرد کم‌کم رفتار واقعی خود را نشان می‌دهد. این رفتارهای متفاوت با رفتارهای دوران عقد، احساس بدی در طرف مقابل ایجاد می‌کند؛ زیرا تصور می‌شود دلیل رفتارهای متفاوت همسرش بی‌علاقه شدن به اوست. این احساس ممکن است باعث سردی روابط و یا حتی جدایی شود؛ بنابراین دختر و پسر باید در دوران عقد رفتار واقعی خود را نشان دهند و از تظاهر بپرهیزند؛
برخی دختران و پسران در دوران عقد به جای سازش و به تفاهم رسیدن، اشكالات یكدیگر را می‌بینند و آنها را بزرگ می‌کنند. با دید منفى به یکدیگر نگاه می‌کنند و مقابل هم می‌ایستند. به بررسى رفتار خانواده‌های یکدیگر می‌پردازند و هر فردى به دفاع از خانواده خود در مقابل دیگرى می ایستد و یك جدال ریشهدار را آغاز می‌کند؛
این وظیفه خانواده‌هاست كه در این دوره به استحكام ارتباط خود بپردازند و به زن و شوهر جوان نشان دهند كه بین دو خانواده روابط محكم و پایداری برقرار است. از بحثهاى به وجود آمده بین زوج جوان نترسند و هیچ‌گونه مداخله و اظهارنظری نداشته باشند. درصورتی‌که دختر یا پسر مشكلاتى را برای خانواده بیان كرد، از او بخواهند كه خود، این مشكل را حل کند و به‌گونه‌ای رفتار کنند كه جوان احساس كند خود توانمندى حل این مشكل را دارد و مسائلى است كه در همه زندگىها به وجود خواهد آمد.
به فرزندان خود آگاهى دهید كه هرکدام از آنها در یك محیط مجزا با ویژگىهاى خانوادگی متفاوت رشد یافتهاند؛ بنابراین طبیعى است كه با یكدیگر اختلاف‌نظر داشته باشند؛
پیمان عقد ازدواج برای تشکیل زندگی مشترک بر اساس عشق و علاقه است و بیشتر جوانان سر سفره عقد، به همسر خود عشق و علاقه دارند، اما حفظ و تقویت آن، نیاز به مهارت دارد. ممكن است این عشق و علاقه بر اساس یك احساس باشد كه معمولاً بیشتر جنبه جذابیت جنسى دارد و زودگذر است، اما اگر عشق و علاقه از روی احساسات نباشد و جنبه عقلانی هم داشته باشد تداوم می‌یابد؛
همسران باید شنونده خوبى در مقابل یكدیگر باشند. یكى از اصول مهم در ارتباط زناشویى گوش دادن به صحبت یكدیگر به‌طور دقیق است، تا طرف مقابل بداند که شما برای او احترام زیادی قائل هستید؛
توجه داشته باشید که شما در اصول اساسی باهم توافق داشته اید و یکدیگر را پذیرفته‌اید. تنها ممکن است در نکته‌هایی ساده یا روی یک رفتار اختلاف‌نظر داشته باشید؛ بنابراین با احترام به شخصیت یکدیگر روی موضوع اصلی تمرکز کنید نه روی خود فرد و یا خانواده او؛
در بیان عقاید و نظرها سعى كنید نقاط مشترك عقاید خود را بیابید و براى رسیدن به توافق روى همین نكات مشترك تمرکز کنید. زمانى كه با دید مثبت به سازگارى در رسیدن به وحدت با یكدیگر صحبت مىكنید، امكان رسیدن به وحدت و سازگارى بیشتر است درحالی‌که وقتى توجه روى اختلاف‌نظرها باشد، در مقابل یكدیگر موضع دفاعى خواهید گرفت و این موضع، شما را به درگیرى و اختلاف هدایت خواهد كرد؛
خداوند انسان‌ها را متفاوت آفریده است. افراد از عقاید، افكار و رفتار متفاوت برخوردار هستند. هیچ‌وقت انتظار نداشته باشید كه دیدگاهتان یكسان باشد. متفاوت بودن نظرها و عقاید را بپذیرید و به آنها احترام بگذارید. در این صورت از شنیدن عقاید مخالف ناراحت نمىشوید و سعی در تحمیل عقاید خود به دیگرى نخواهید داشت.
در صورت نرسیدن به نقطه مشترك مجبور نیستید روى آن موضوع متمركز باشید و ادامه دهید، بلکه مىتوانید روى سایر موضوعاتی كه هر دوی شما با آن موافقید و در آن با یكدیگر سازگارى دارید تبادل نظر كنید؛
بسیار پیش می‌آید که در این دوران، همسران به ازدواج خود، تردید پیدا کنند. بسیاری از این تردیدها ناشی از استرس و اضطراب افراد است، اما برخی دیگر ناشی از واقعیت‌هایی است که مشاهده می‌کنید. تردیدی که ناشی از استرس ازدواج و مسائل حاشیه‌ای آن باشد، طبیعی است. با گذشت زمان و کم شدن استرس، درصورتی‌که انتخاب درستی انجام داده باشید، تردیدها از بین خواهد رفت، اما گاهی تردید به دلیل مسائل عمیق‌تر و جدی‌تر است؛ مثلاً تردید ناشی از نامناسب بودن همسر، بی‌علاقگی به همسر و مشاهده نشانه‌های هشداردهنده، تردید جدی به حساب می‌آید که در این صورت بهتر است دو کار انجام شود. اول ثابت ماندن در جایگاه فعلی و پیش نرفتن به‌سوی مراحل بعدی و دوم استفاده از کمک متخصص در این امور تا زمانی که یا تردید برطرف شود یا تصمیم دیگری گرفته شود. بسیاری از افرادی که تردید جدی به ادامه فرآیند ازدواج دارند، ممکن است بر اساس فشار اجتماعی و یا احساس گناه، به اجبار تن به ازدواج و ورود به زندگی مشترک دهند؛
در فرهنگ ما مطلب قابل‌توجهی که وجود دارد، تقسیم کارها بین خانواده عروس و خانواده داماد به‌صورت رسم و رسومات اجتماعی است. مثلاً مهریه با پسر، جهیزیه با دختر، عقد با دختر، عروسی با پسر و ….
به دنبال این تقسیم کار، بار مسائل اقتصادی و زحمات ازدواج تقسیم می‌شود. در برخی از خرده‌فرهنگ‌های ایرانی این تقسیم کار، رعایت نشده است و همه مخارج بر دوش پسر و خانواده او یا دختر و خانواده اوست. هر چه بار بیشتری بر یکی از طرفین باشد، ازدواج سخت‌تر می‌شود و نهایتاً طرف دیگر هم ضرر خواهد کرد؛ بنابراین تقسیم کار در ازدواج، هر چه بیشتر رعایت شود، ازدواج آسان‌تر و درنهایت به سود هر دو طرف خواهد بود؛
از مقایسه همسر خود با دیگران بپرهیزید. یادتان باشد كه شما فقط نقاط مثبت دیگران را مىبینید و از نقاط منفى آنها اطلاعى ندارید؛ همان‌گونه كه دیگران نقاط منفى شما یا همسرتان را نمىبینند؛
تنوعطلبى از حالات انسان است و او را از قانع بودن به داشتههایش بازمی‌دارد. با این حالت مبارزه كنید و اجازه ندهید مسائل جزئى و كماهمیت، شما را وسوسه و در اصل انتخاب دچار تردید كند یا به جدایى بكشاند. اشكالات جزئى در همسر (اثر زخمى كوچك بر پوست بدن) یا عمل نكردن خانواده طرف به برخى قول و قرارهاى مادى نمىتواند دلیل موجهى بر جدایى باشد؛
از یادآورى تنشهاى احتمالى در دوره نامزدى درباره مهریه، خرید، جشن و… بپرهیزید. همچنین از یادآورى خواستگاران یا خانمهایى كه به خواستگارىشان رفتهاید، بپرهیزید. متأسفانه برخى از پسرها در این دوره، افزون بر این، از ارتباطات قبلى خود با جنس مخالف مىگویند و به آن افتخار هم مىكنند كه بسیار خطرناك است.
ذهنیتهاى نادرست درباره مادر زن و مادر شوهر باید اصلاح شود. به خانواده همسر خود حق دهید كه از فرزندانشان حمایتهاى شدید عاطفى داشته باشند. این حمایتها به سبب قطع رابطه عاطفى است. شما باید به آنها ثابت كنید كه نه تنها فرزندشان را از آنان نگرفتهاید، بلكه فرزند دیگرى هم نصیبشان شده است؛
با خواندن عقد، دختر و پسر همسر هم مىشوند و هرگونه ارتباطى بین آنها حلال مىشود، اما بهتر است آن مقدار از رابطه جنسى كه طبق عرف و رسوم جامعه ایرانى به بعد از عروسى موكول شده است رعایت شود. رعایت این مسئله به نفع هر دو طرف است؛ زیرا اگر در دوران عقد، كار به جدایى كشید، پسر باید مهر را به‌طور كامل بپردازد و دختر نیز چون دوشیزه نیست، فرصتهاى زیادى را براى ازدواج بعدى از دست مىدهد و در موضع تهمت نیز قرار خواهد گرفت. دیگران ممكن است چنین برداشت كنند كه علت جدایى دختر و پسر، مشكلى در وضعیت دوشیزگى دختر بوده است.
چگونگى روابط و میزان آن، در این دوران تابع فرهنگ خاص هر شهر و دیار است. درهرصورت، توصیه می‌شود كه اصل اعتدال در این روابط رعایت شود. براى رعایت اعتدال و بهرهگیرى مناسب از این دوره، بهتر است پسر با دختر دراین‌باره به گفتوگو بنشیند تا با فضاى خانه و فضاى فكرى خانواده او درباره ارتباطات و میزان آن آشنا شود؛ البته نباید به رأى دختر بسنده كند و بازخورد خانواده او را نیز باید ببیند.
احترام گذاشتن به یکدیگر در جمع دیگران بسیار مطلوب است و دختر و پسر جوان باید این اصل مهم را رعایت کنند.[5]
[1]. فرهنگ فارسی معین.
[2]. رک: راز بقاء خانواده، شیوه‌ای برای انتخاب همسری دوست‌داشتنی و پایدار، محمد نصیری، ص 43.
[3]. نهج الفصاحه، حدیث 621.
[4]. «هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ»؛ سوره بقره، آیه 187.
[5]. ر.ک: گلبرگ زندگى، حسين دهنوى، ص 226-227؛ جوانان و انتخاب همسر، علی اکبر مظاهری، ص 234-256.
